5. ตัวดำเนินการ | Operator

ตัวดำเนินการจะถูกใช้กับตัวแปรและค่าคงที่ในการดำเนินการบางอย่าง เช่น การดำเนินการทางคณิตศาสตร์ ในภาษา C มีตัวดำเนินการประเภทต่างๆ ที่ทำหน้าที่แตกต่างกันไป ในบทนี้ นักเรียนจะได้เรียนรู้เกี่ยวกับตัวดำเนินการและตัวอย่างการใช้ตัวดำเนินการประเภทต่างๆ ในภาษา C

ข้างล่างนี้เป็นรายการของตัวดำเนินการในภาษา C

  • Assignment operator
  • Arithmetic operators
  • Compound assignment
  • Increment and decrement
  • Relational and comparison operators
  • Logical operators
  • Bitwise operators
  • Operator precedence

Assignment operator #

ตัวดำเนินการกำหนดค่า ในภาษา C ใช้สัญลักษณ์เท่ากับ (=) มันถูกใช้เพื่อกำหนดค่าให้กับตัวแปรหรือค่าคงที่ ตัวดำเนินการจะมีสอง Operand การทำงานของมันคือการนำค่าทางด้านขวาไปใส่ทางด้านซ้าย และ Operand ทางด้านขวาสามารถเป็น Expression ใดๆ

a = 2;
b = 3;
c = a + b;

ในตัวอย่างนี้ เราได้สร้างสามตัวแปรและกำหนดค่า 2 ให้กับตัวแปร a กำหนดค่า 3 ให้กับตัวแปร b และผลรวมของ a และ b ให้กับตัวแปร c ตามลำดับ

Arithmetic operators ( +, -, *, /, % ) #

ตัวดำเนินการทางคณิตศาสตร์ คือตัวดำเนินการที่ใช้เพื่อกระทำการดำเนินการทางคณิตศาสตร์ระหว่างตัวแปรหรือค่าคงที่ เช่น การบวก การลบ การคูณ และการหาร สำหรับในการเขียนโปรแกรมในภาษา C นั้นจะมีตัวดำเนินการสำหรับการหารเอาเศษ (Modulo) เพิ่มเข้ามา

ตารางข้างล่างนี้คือตัวดำเนินการทางคณิตศาสตร์ในภาษา C

Symbol Name Example
+ Addition c = a + b
– Subtraction c = a – b
* Multiplication c = a * b
/ Division c = a / b
% Modulo c = a % b

จากในตารางของตัวดำเนินการข้างบน นักเรียนน่าจะคุ้นเคยกับมันมาบ้างแล้วในการเรียนในวิชาคณิตศาสตร์ นอกจากตัวดำเนินการ Modulo ที่เป็นการหารเอาเศษ ต่อไปมาดูตัวอย่างการใช้ตัวดำเนินการทางคณิตศาสตร์ ในการเขียนโปรแกรมในภาษา C

#include <stdio.h>

int main()
{
    int a = 5;
    int b = 10;
    printf("a + b = %d\n", a + b);
    printf("a - b = %d\n", a - b);
    printf("a * b = %d\n", a * b);
    printf("a / b = %d\n", a / b);
    printf("a % b = %d\n", a % b);
    return 0;
}

ในตัวอย่าง เป็นการใช้งานตัวดำเนินการประเภทต่างๆ ในภาษา C เราได้ประกาศตัวแปร a และ b และพร้อมกับกำหนดค่าให้กับมันและใช้ตัวดำเนินการต่างๆ ซึ่งนักเรียนคงจะคุ้นเคยดี และในตัวดำเนินการ Modulo นั้นเป็นการหารเอาเศษซึ่งคำตอบที่ได้จะเป็นเศษของการหาร เมื่อรันโปรแกรม มันจะได้ผลลัพธ์ดังนี้

a + b = 15
a - b = -5
a * b = 50
a / b = 0
a % b = 5

Compound assignment (+=, -=, *=, /=, %=, >>=, <<=, &=, ^=, |=) #

Compound assignment คือตัวดำเนินการที่ใช้เพื่ออัพเดทหรือแก้ไขค่าปัจจุบันของตัวแปรโดยการกระทำทางคณิตศาสตร์และใช้ตัวดำเนินการกำหนดค่าร่วมด้วย ซึ่งตัวดำเนินการแบบ Compound assignment มักจะใช้เป็นรูปแบบสั้นของตัวดำเนินการทางคณิตศาสตร์และตัวดำเนินการระดับบิตเพื่อให้การเขียนสั้นลง

ข้างล่างนี้เป็นตารางของ Compound assignment operators ในภาษา C

Operator Example Equivalent to
+= a += 2; a = a + 2
-= a -= 2; a = a – 2
*= a *= 2; a = a * 2
/= a /= 2; a= a / 2
%= a %= 2; a = a % 2
>>= a >>= 2; a = a >> 2
<<= a <<= 2 a = a << 2
&= a & = 2; a = a & 2
^= a ^= 2; a= a ^ 2
|= a |= 2; a = a | 2

มาดูตัวอย่างของการใช้งานของตัวดำเนินการ Compound assignment

#include <stdio.h>

int main()
{
    int x = 10;
    int y = 2;
    x += 10; //equivalent to x = x + 10
    y -= 2;  //equivalent to y = y - 2
    printf("x = %d, y = %d", x, y);
    return 0;
}

ในตัวอย่าง นั้นเป็นรูปแบบอย่างสั้นในการดำเนินการทางคณิตศาสตร์ของมัน โดยการทำงานของตัวดำเนินการจะอ้างอิงจากค่าเดิม เช่น ในตัวแปร x นั้นเป็นการบวกค่าเข้าไปในตัวแปรเดิมอีก 10 และในตัวแปร y นั้นเป็นการลบค่าออกจากตัวแปรเดิมออก 2 และมันจะได้ผลลัพธ์ดังนี้

x = 20, y = 0

Increment and decrement (++, –) #

ตัวดำเนินการเพิ่มและลดค่า คือตัวดำเนินการที่ใช้เพื่อบวกหรือลบค่าออกจากตัวแปรโดย 1 โดยการเพิ่มเครื่องหมาย ++ หรือ-- ใส่ข้างหน้าหรือข้างหลังตัวแปร ซึ่งมีรูปแบบการใช้ดังนี้

identifier++

มาดูตัวอย่างของการใช้ตัวดำเนินการเพิ่มและลดค่า

#include <stdio.h>

int main()
{
    int a = 1;
    int b = 10;
    a++;
    b--;
    printf("a=%d, b=%d", a, b);
    return 0;
}

เมื่อเรารันโปรแกรม นี่เป็นผลลัพธ์ที่เราจะได้

a=2, b=9

เหมือนที่นักเรียนเห็นในตัวอย่าง มันเป็นรูปแบบอย่างสั้นของ a = a + 1 และ b = b - 1 มันมักจะใช้กับคำสั่ง for loop เพื่อเพิ่มของการรัน Index หรือตำแหน่ง Index ของอาเรย์

และยังมีรูปแบบอื่นของตัวดำเนินการนี้คือ Prefix เช่น ++a --b โดยมันหมายถึงจะมีการเพิ่มหรือลดค่าก่อนที่จะมีการประมวลผลคำสั่งปัจจุบัน

Relational และ comparison operators ( ==, !=, >, <, >=, <= ) #

ตัวดำเนินการความสัมพันธ์และเปรียบเทียบ คือตัวดำเนินการที่ถูกใช้เพื่อประเมินค่า true และ false ระหว่างสองค่าถูกดำเนินการ ซึ่งขึ้นกับเงื่อนไขและความสัมพันธ์ของมัน

ข้างล่างนี้เป็นรายการของตัวดำเนินการ Relational และตัวดำเนินการเปรียบเทียบ

Operater Example Result
== a == b true if `a` equal to `b`, otherwise false
!= a != b true if `a` not equal to `b`, otherwise false
< a < b true if `a` less than `b`, otherwise false
> a > b true if `a` greater than `b`, otherwise false
<= a <= b true if `a` less than or equal to `b`, otherwise false
>= a >= b true if `a` greater than or equal to `b`, otherwise false

ตัวดำเนินการเหล่านี้ถูกใช้ เช่น เพื่อเปรียบเทียบค่าระหว่างตัวแปรว่าเท่ากันหรือไม่ หรือเปรียบการมากกว่าน้อยกว่าหรือค่าในตัวแปร และผลลัพธ์ของการเปรียบเทียบจะเป็น true และ false

#include <stdio.h>

int main()
{
    int a = 5;
    int b = 10;

    if (a == b)
    {
        printf ("a and b are equal");
    }
    else
    {
        printf ("a and b are not equal");
    }

    return 0;
}

ในตัวอย่าง เป็นโปรแกรมในการเปรียบเทียบค่าในตัวแปร a และ b โดยการใช้คำสั่ง if ซึ่งถ้าหากค่าของตัวแปรทั้งสองเท่ากันซึ่งจะทำให้เงื่อนไขเป็นจริง จะทำให้โปรแกรทำงานในบล็อคของคำสั่ง if ไม่เช่นนั้นโปรแกรมจะทำในบล็อคของคำสั่ง else แทน

a and b are not equal

นี่เป็นผลลัพธ์การทำงานของโปรแกรม จะเห็นว่าโปรแกรมทำงานในบล็อคของคำสั่ง else เพราะว่าค่าในตัวแปรทั้งสองนั้นไม่เท่ากัน ให้นักเรียนลองเปลี่ยนค่าในตัวแปรให้เท่ากันแล้วลองรันโปรแกรมอีกครั้งเพื่อดูผลลัพธ์

Logical operators ( !, &&, || ) #

ตัวดำเนินการทางตรรกศาสตร์ถูกใช้เพื่อประเมิน Expression ย่อยหลายๆ Expression ให้เหลือเพียงอันเดียว โดยผลลัพธ์สุดท้ายนั้นจะเป็นจริงหรือเท็จ

ข้างล่างนี้เป็นรายการตัวดำเนินการทางตรรกศาสตร์ในภาษา C

Name Symbol Example
not ! !a
and && a && b
or || a || b

ในการทำงานของตัวดำเนินการนั้น ตัวดำเนินการ ! (not) จะกลับค่าของ Boolean expression ตัวดำเนินการ && (and) ทำการเชื่อมสอง Expression เข้าด้วยกัน โดยจะได้ผลลัพธ์เป็นจริงหากทั้งสองค่าเป็นจริง ไม่เช่นนั้นจะเป็นเท็จ และตัวดำเนินการ || (or) เชื่อมสอง Expression เข้าด้วยกัน โดยจะได้ผลลัพธ์เป็นจริงหากมีอย่างน้อยหนึ่ง Expression ที่เป็นจริง ไม่เช่นนั้นจะเป็นเท็จ ต่อไปมาดูตัวอย่างการใช้งานของตัวดำเนินการตรรกศาสตร์

#include <stdio.h>

int main()
{
    int a = 10;
    bool b = 1;
    bool c = 0;

    // using "not" operator
    if (!(a == 10))
        printf("a is not equal to 10.\n");
    else
        printf("a is equal to 10.\n");

    // using "and" operator
    if (b && c)
        printf("True.\n");
    else
        printf("False.\n");

    // using "or" operator
    if (b || c)
        printf("True.\n");
    else
        printf("False.\n");

    return 0;
}

ในตัวอย่างเรามีตัวแปรสามตัว ตัวแปร a เป็น integer ในขณะที่ตัวแปร b และ c เป็น boolean ในภาษา C ค่าของ boolean ที่เป็นจริงนั้นจะมีค่าเป็น 1 และเท็จจะเป็น 0

และนี่คือผลลัพธ์ของโปรแกรม

a is equal to 10.
False.
True.

Bitwise operators ( &, |, ^, ~, <<, >> ) #

Bitwise operators นั้นถูกใช้ในการดำเนินการระดับบิตของตัวแปรหรือข้อมูล มันมีประโยชน์มากในการเขียนโปรแกรมระดับต่ำ ตัวดำเนินการ Bitwise นั้นใช้หลักการทำงานเหมือนกับตัวดำเนินการทางตรรกศาสตร์ โดยใช้ 1 สำหรับค่าจริงและ 0 สำหรับค่าเท็จ

นี่เป็นรายการของตัวดำเนินการ Bitwise ในภาษา C

Symbol Name Description
& Bitwise AND 1 ถ้าบิตทั้งคู่เป็น 1, ไม่เช่นนั้นเป็น 0
| Bitwise inclusive OR 1 ถ้าอย่างน้อยหนึงบิตเป็น 1, ไม่เช่นนั้นเป็น 0
^ Bitwise exclusive OR 1 ถ้าทั้งสองบิตแตกต่างกัน, ไม่เช่นนั้นเป็น 0
~ bit inversion กลับบิตจาก 1 เป็น 0 และในทางตรงข้าม
<< Shift bits left เลื่อนบิตไปทางซ้าย เติมบิต 0 ทางขวา
>> Shift bits right เลื่อนบิตไปทางขวา เติมบิต 0 ทางซ้าย

จากตารางข้างบน เป็นตัวดำเนินการประเภทต่างๆ ในภาษา C ที่ใช้ดำเนินการกับข้อมูลในระดับบิต ยกตัวอย่าง เช่น เมื่อเรากำหนดค่าให้กับตัวแปรนั้น คอมพิวเตอร์จะเก็บข้อมูลในรูปแบบของเลขฐานสอง (Binary) ตัวดำเนินการเหล่านี้ใช้สำหรับจัดการกับข้อมูลดังกล่าว มาดูตัวอย่างการใช้งานในภาษา C

#include <stdio.h>

int main()
{
    int a = 2; // 00000010
    int b = 5; // 00000101
    printf("a & b = %d\n", a & b);    // 00000000 = 0
    printf("a & b = %d\n", a | b);    // 00000111 = 7
    printf("~a = %d\n", ~a);          // 11111101 = -1
    printf("a >> 1 = %d\n", a >> 1);  // 00000001 = 1
    printf("a << 1 = %d\n", a << 1);  // 00000100 = 8
    return 0;
}

ในตัวอย่าง เป็นโปรแกรมในการใช้งานตัวดำเนินการระดับบิตกับการจัดการข้อมูลประเภท Integer เราได้ประกาศตัวแปร a และ b และได้คอมเมนต์ค่าของ Binary ที่ถูกเก็บไว้ในหน่วยความจำ การทำงานของตัวดำเนินการ & และ | นั้นทำงานกับคู่ของแต่ละบิตของตัวแปรทั้งสอง ส่วนอีกสามตัวดำเนินการที่เหลือนั้นกระทำกับตัวแปรเดียว ในตัวดำเนินการ ~ นั้นเป็นการกลับบิต และสำหรับตัวดำเนินการ Bit shift นั้นเมื่อเลื่อนบิตไปทางซ้ายจะทำให้ค่าเพิ่มขึ้นสองเท่า และเมื่อเลื่อนบิตไปทางขวาก็จะทำให้ค่าลดลงสองเท่า

a & b = 0
a & b = 7
~a = -3
a >> 1 = 1
a << 1 = 4

นี่เป็นผลลัพธ์การทำงานของโปรแกรมของการใช้งานตัวดำเนินการระดับบิตในภาษา C

Operator precedence #

ลำดับความสำคัญของตัวดำเนินการ (Operator precedence) ใช้เพื่อกำหนดว่าตัวดำเนินการใช้ที่จะถูกทำงานก่อน ยกตัวอย่างเช่น ในการทำงานของ Expression 6 + 3 * 4 นั้นจะได้ผลลัพธ์เป็น 18 เพราะว่าตัวดำเนินการ * นั้นมีความสำคัญมากกว่าตัวดำเนินการ + นักเรียนสามารถบังคับให้การบวกทำงานก่อนได้โดยใช้วงเล็บ (6 + 3) * 4 เพื่อให้การบวกสามารถทำงานก่อนได้ ซึ่งจะได้ผลลัพธ์เป็น 36 เป็นต้น

ข้างล่างนี้ เป็นตารางแสดงลำดับความสำคัญของตัวดำเนินการในภาษา C

Operator Name Associativity Operators
Primary left to right ()[].
Unary ขวาไปซ้าย ++–+-!~&*(type_name)sizeof new delete
Multiplicative ซ้ายไปขวา */%
Additive ซ้ายไปขวา +-
Bitwise Shift ซ้ายไปขวา <<>>
Relational ซ้ายไปขวา <><=>=
Equality ซ้ายไปขวา ==!=
Bitwise AND ซ้ายไปขวา &
Bitwise Exclusive OR ซ้ายไปขวา ^
Bitwise Inclusive OR ซ้ายไปขวา |
Logical AND ซ้ายไปขวา &&
Logical OR ซ้ายไปขวา ||
Conditional ขวาไปซ้าย ?:
Assignment ขวาไปซ้าย =+=-=*= /=<<=>>= %= &=^=|=
Comma ซ้ายไปขวา ,

ในบทนี้ เราได้ครอบคลุมการดำเนินการพื้นฐานในภาษา C นักเรียนได้เรียนรู้และทำความเข้าใจในตัวดำเนินการประเภทต่างๆ และได้เห็นถึงตัวอย่างการใช้งานของตัวดำเนินการแต่ละรูปแบบ ซึ่งจะนำไปใช้ในการเขียนโปรแกรมในบทต่อๆ ไป

What are your Feelings
Scroll to Top

ม. 4/1
 ม. 4/2
ม. 5/1
ม. 5/2
ม. 6/1
ม. 6/2